ždrebećak

Visoko kontagiozna infekcija gornjih respiratornih puteva koju uzrokuje β-hemolitična bakterija Streptococcus equi subsp. equi.

ETIOLOGIJA

Streptococcus equi subsp. equi je gram-pozitivna obligatno intracelularna bakterija. Genetski je slična S. equi subsp. zooepidemicus koja je komensal gornjih respiratornih puteva zdravih konja. Posjeduje nekoliko faktora virulencije, a najznačajniji je površinski protein SeM koji ima antifagocitna i imunogene osobine. U organizam dospijeva putem usta ili nosa i čvrsto se veže za ćelije u tonzilama, a u limfne čvorove dospijeva nakon nekoliko sati.

Infekcija dovodi do produkcije velike količine inflamatornih medijatora koji privlače veliki broj neutrofila što dovodi do formiranja apscesa. Većina izloženih konja razvijaju imunitet na uzročnika koji može trajati 5 i više godina.

EPIDEMIOLOGIJA

Oboljenje se pored konja javlja i kod ponija, magaraca i mula širom svijeta. Pogađa konje sviih starosnih kategorija, ali je morbiditet obično najveći kod životinja starosti između 1 i 5 godina. Morbiditet kod izbijanja bolesti na ergelama može ponekad iznositi i do 100%. Mortalitet bez liječenja može iznositi oko 9%, dok kod tretiranih konja je obično nizak i kreće se između 1% i 2%. Smrtni slučajevi se najčešće javljaju zbog pneumonije. Ždrjebadi su zaštićena maternalnim imunitetom do tri mjeseca starosti. Širi se direktnim kontaktom (kontagiozno) između zdrave i bolesne životinje putem purulentnog iscjetka povezanim sa bolešću ili indirektno putem kontaminacije okoline ili predmeta. Širenje uzročnika putem nazalnog iscjetka počinje 2 do 3 dana nakon groznice i traje 2 do 6 sedmica nakon prestanka kliničkih znakova oboljenja.

KLINIČKA SLIKA

Oboljenje se manifestira u obliku akutne infekcije (različitog stepena), hronične infekcije retrofaringealnih limfnih čvorova i zračnih vreća i hroničnog oboljenja povezanog sa metastatskim infekcijama drugih unutrašnjih organa. Purpura hemorrhagica je česta komplikacija koja se javlja nakon preležane bolesti ili vakcinacije.

Akutna infekcija

Karakteriše se mukopurulentnim nazalnim iscjetkom i formiranjem apscesa u submandibularnim i retrofarnigealnim limfnim čvorovima. Inkubacioni period: 1-3 sedmice. Iznenada se javljaju anoreksija, depresija i groznica (od 39.5º do 40.5ºC) i serozni nazalni iscjedak koji brzo postaje obilan i purulentan uz teški oblik faringitisa i laringitisa. Febrilna reakcija traje 2 do 3 dana i vraća se kada počne formiranje apscesa. Zahvaćeni limfni postaju otečeni, temperirani i bolni na dodir. Oticanje uzrokuje sužavanje i opstrukciju oro- i nazofarniksa prilikom čega se može javiti zvuk ”zviždanja” životinje. Kod težih slučajeva oticanje može biti tako izraženo da izazove smrt životinje usljed asfiksije.

Komplikacije

Javljaju se u 20% slučajeva i povezane su sa razvojem supurativne nekrotične bronhopneumonije (često fatalna) koja se javlja usljed aspiracije gnojnog sadržaja iz ruptuiranih apscesa ili metastatske infekcije pluća. Širenje infekcije na zračne vreće, obično usljed rupture retrofaringealnih limfnih čvorova dovodi do formiranja hondroita (nakupine zgusnutog gnoja) u vrećama. Retrofaringealna limadenopatija može dovesti i do poremećene funkcije rekurentnih laringealnih živaca što se očituje uni- ili bilateralnom parezom larinksa i posljedično sa respiratornim distresom.

Metastatska infekcija (bastardni ždrebećak) javlja se usljed formiranja apscesa u drugim organima, a najčešće u plućima, metenzerijalnim limfnim čvorovima, jetri, slezeni, bubrezima i mozgu. Klinički znakovi: intermitentna groznica, hronični gubitak tjelesne težine i iznenadna smrt.

DIJAGNOZA

Dijagnoza oboljenja se zasniva na:

  • Karakterističnoj kliničkoj slici oboljenja.
  • Hematologija: neutrofilna leukocitoza i hiperfibrinogenemija (kod hroničnih slučajeva se može javiti anemija ili trombocitoza).
  • Endoskopija: kolaps nazofarniksa, empijem zračnih vreća i hondroidi.
  • Konfirmacija: bakterijska kultura ili ELISA.

DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA

Apscesi usljed drugih oboljenja, strano tijelo, neoplazija, oboljenja pljuvačnih žlijezda.

LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA

Specifični tretman za S.equi infekcije kod konja je penicilin u obliku prokain penicilin G (22.000 IU/kg IM, svakih 12h), K penicilin ili Na penicilin G (22.000 IU/kg, IV svakih 6h) tokom 5 dana Tetraciklini (6.6 mg/kg IV svkih 12-24h) i sulfonamid-trimetoprim kombinacija (15-30 mg/kg, PO ili IV svakih 12h) mogu biti efikasni ali bi se trebali koristiti samo onda kada penicilini nisu dostupni. Aminoglikozidi (gentamicin, amikacin) ili florokvinoloni nisu efikasni direktno protiv uzročnika ali se koriste za liječenje sekundarnih gram-negativnih infekcija. Subjedinične i atenuriane vakcine su razvijene protiv uzročnika. Parenteralno aplicirane vakcine induciraju serumsku baktericidnu aktivnost ali cirkulirajuća antitijela nisu nužno zaštitna. Atenuirane vakcine intranazalno aplicirane induciraju lokalni imunitet sa sistemskom i lokalnom produkcijom imunoglobulina A klase.