VAROZA
Ektoparazitarno oboljenje pčelinjeg legla i odraslih pčela. Klinički znakovi oboljenja su više povezani sa virusnim infekcijama koje prenosi nego sa direktnim utjecajem. Svrstano je na B listu zaraznih bolesti pčela-OIE.
ETIOLOGIJA
Postoje 4 vrste grinja iz roda Varroa koje napadaju pčele: Varroa jacobsoni, V. underwoodi, V. rindereri i V. destructor. V.destructor je odgovorna za najveći broj infestacija europske medonosne pčele (Apis mellifera), dok je V.jacobsoni odgovorna za najveći broj infestacija istočnih pčela (Apis cerana). Odrasli paraziti su crvene do crvenkasto-smeđe boje, ovalnog oblika, širine između 1.5-2mm i dužine oko 1-1.8mm. Preferiraju uska i tamna mjesta u košnici. Parazit je dobro adaptiran na pčelu: u hidrokarbonski omotač parazita se inkorporira miris kolonije koji služi kao hemijski ”plašt” parazitu prilikom čega ga pčele ne mogu opaziti, pozicionira se na mjesta na pčeli koja najmanje može čistiti i crvenkasta boja mu omogućava dugo preživljavanje zbog toga što pčele ne mogu detektovati svjetlos reflektiranu u crvenim valnim dužinama. Hrani se masnim tkivom pčele. Dvije faze razvoja: reproduktivna faza (u košnici i u komoricama) i foretična faza (infestacija adultnih pčela, najčešće radilica).
Najznačajniji efekat varoe je prenos velikoj broja pčelinjih virusa između pčela u jednoj koloniji, kao i između kolonija. Ovi virusi se prenose tokom hranjenja parazita i predstavljaju izrazitu prijetnju za pčelinju zajednicu, a to su: virus defromiranih krila (DWV), virus spore paralize pčela (SBPV), virus hronične paralize pčela (CBPV), virus akutne paralize pčela (ABPV), virus crnih matica (BQCV) i virus mješinastog legla (SBV).
EPIDEMIOLOGIJA
Sezonalnost: najveći broj parazita se može pronaći u jesenskim mjesecima. Prvenstveno je oboljenje pčelinjeg legla. Smatra se da se u foretskoj fazi može primijetiti samo pola od ukupnog broja parazita u košnici, dok je ostala polovica u pčelinjem leglu, odnosno u reproduktivnoj fazi. Prenosi se horizontalno između pčela u istoj košinici ili kada pčele zalutaju u drugu košnicu. Prenos putem opreme je moguć ukoliko se tokom jednog dana pregleda više košnica ili pčelinjaka jer parazit van košnice može preživjeti nekoliko sati.
KLINIČKA SLIKA
Kod odraslih pčela klinička slika se javlja samo kad je ozbiljna infestacija parazitima u pitanju. Klinička slika oboljenja je povezana sa virusima koje parazit prenosi u pčelinje leglo. Pčele inficirane sa ovim virusima često razvijaju deformitete u obliku skraćenog abdomena i krila (posljedica DWV). Kada dođe do ozbiljne infestacije pojavljuje se sindrom kolapsirane košnice koji se očituje: velikim brojem mrtvih pčela na ulazu u košnicu, brz gubitak populacije odraslih pčela, pothranjenost pčela, oštećeno leglo. Kolonije infestirane sa V.destructor ukoliko ne dođe do sistemskog liječenja ugibaju nakon 1-4 godine, a u nekim uvjetima je dovoljno i nekoliko mjeseci da prođe prije nego čitava kolonija ugine, naročito ako se košnica nalazi u blizini kolapsirane košnice.
DIJAGNOZA
Detekcija uzročnika je jednostavna jer je vidljiv golim okom i ne zahtijeva dodatne metode pretrage i konfirmacije. Monitoring uzročnika: (I) vizuelna inspekcija; (II) disekcija legla, (III) test sa šećerom i (IV) ispiranje alkoholom.
LIJEČENJE
Potrebno je provesti sredinom augusta kako bi se spriječo zimski gubitak. Koristi se hemijska terapija i nehemijske intervencije. Hemijska terapija uključuje primjenu sintetskih pesticida (fluvalinat, kumafos, piretroid i amitraz koji je najefikasniji), organske kiseline (mravlja kiselina, oksalna kiselina i mliječna kiselina) i ostali (timol i sukuroza oktanat). Amitraz može usmrtiti pčelu. Međutim najveći problem je što je i ovaricidan pa se stoga ne treba koristiti u naseljenoj košnici. Nehemijske intervencije podrazumijevaju rojenje kolonije (kolonije koje se roje tokom ljeta pokazuju manju osjetljivost na parazita od velikih kolonija), uklanjanje trutovskog legla (visoko efikasna metoda), uklanjanje donjih pregrada, posipanje pčela sa šećerom u prahu.