TRIHINELOZA
Zoonotsko oboljenje koje uzrokuju nematode iz roda Trichinella čija infekcija kod životinja često prolazi neopaženo. Svrstano je na B-listu zaraznih bolesti domaćih životinja- OIE.
SINONIMI
Trihinoza.
ETIOLOGIJA
Rod Trichinella se sastoji od devet vrsta i tri neimenovana genotipa. Pored najpoznatije Tricihinella spiralis infekciju samo kod sisara izazivaju i: T.nativa, T.nelsoni, T.britovi, T.murrelli i T.patagoniensis. Vrste koje pored sisara izazivaju i ostale domaćine su: T.pseudospiralis (sisari i ptice), T.papue i T.zimbabwensis (sisari i reptili). Parazit ima direktan životni ciklus, larvalni i stadiji adulta se dešavaju u istom domaćinu. Larva prvog stadija (L1) se oslobađa iz cista putem digestivnih enzima domaćina i invadiraju intestinalnu mukozu. Oba spola, muški (1.4-1.6 mm dugi) i ženski (3-4 mm duge), dostižu zrelost nakon 2 dana on konzumacije kontaminiranog mesa. 5. dana infekcije viviparne ženke rađaju predlarve koje ulaze u limfatične i potom u krvne sudove gdje se transportuju do poprečno-prugastih mišića i smiještaju se paralelno sa mišićnim vlaknima što otežava dijagnostiku. Nakon 2-3 sedmice razvijaju se u L1 larve (infektivna forma) i sklupčaju se u spiralni položaj koje okružuje cista. Stare ciste sadrže mrtve larve koje kalcificiraju. Indestinalna (adultna faza) razlikuje se u trajanju od nekoliko sedmica kod pasa do 3 do 4 mjeseca kod ljudi. Imunosupresivna terapija često usmjerena na poboljšavanje tkivne reakcije na prisustvo larvi može zapravo produžiti život odrasle ženke.
EPIDEMIOLOGIJA
T.spiralis se javlja kod domaćih i divljih svinja širom svijeta, T.nativa je zastupljena kod arktičnih vrsta životinja, T.nelsoni se javlja kod vrsta subsaharske Afrike, a T.britovi je pronađena kod životinjskih vrsta u području Euroazije i Sjeverne Afrike. Ljudi, domaće i divlje životinje se mogu inficirati i postati kliconoše parazita. Domaće i divlje svinje, medvjedi, glodari i konji predstavljaju rezervoare uzročnika. Humana trihineloza nastaje kao rezultat konzumacije nedovoljno termički obrađenog mesa domaćih i divljih svinja. Čak i vrlo male količine kontaminiranog mesa su dovoljne da izazovu infekciju. Otprilike se godišnje u svijetu javlja 10 hiljada slučajeva trihineloze kod ljudi koja može završiti i smrtnim ishodom.
KLINIČKA SLIKA
Infekcija kod životinja najčešće prolazi asimptomatski. Kod ljudi se javljaju znakovi gastrointestinalnog sistema (dijareja, abdominalna bol, mučnina i povraćanje). Larvalna migracija u poprečno-prugastu muskulaturu (7 dana od infekcije) izaziva nelagodu, facijalni edem ili edem očnih kapaka, konjuktivitis, hladnoću povezanu sa groznicom, mišićni bol i svrab kože. Povremene po život opasne pojave uključuju srčani zastoj, pneumoniju ili encefalitis. Kardiovaskularni poremećaji predstavljaju najčešće komplikacije oboljenja.
DIJAGNOZA
Životinje: jedini način dijagnoze infestacije je pregled mesa na prisustvo cisti. Prema pravilniku Ureda za veterinarstvo BiH (”Službeni glasnik BiH” br. 34/02) svi trupovi domaćih svinja moraju biti sistemski uzrokovani u klaonicama i pregledani na trihinelozu referentnim ili ekvivalentnim metodama pretrage. Izuzetak predstavljaju meso domaćih svinja koje je podvrgnuto postupku smrzavanja (u skladu sa pravilinikom), meso svinja koje dolazi sa gazdinstava koja su slobodna od trihineloze ili iz regije gdje je rizik od trihineloze zanemariv.
REFERENTNA METODA PRETRAGE
Umjetna probava (digestija) zbirnih uzoraka uz korištenje magnetske mješalice (ukoliko se pokaže pozitivnim onda se radi smanivanje broja uzoraka, a na kraju se rade pojedinačni).
Ljudi: sumnja na trihinelozu se postavlja na osnovu historije konzumacije sirovog ili nedovoljno termički obrađenog mesa svinja i na osnovu kliničkih simptoma, a potvrda oboljenja se vrši specifičnim dijagnostičkim testovima koji uključuju detekciju antitijela i biopsiju mišića.
LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA
Terapija se kod životinja ne provodi. Ljudi: antiparazitarni lijekovi (albendazol i mebendazol) za eliminaciju adultnih oblika iz crijeva (može se koristiti i kod životinja), ali ima vrlo malo efekta na tkivne ciste. Nema efikasne terapije za oboljenje kada larve dospiju u muskulaturu. Kontrola: (I) smanjivanje rizika (smrzavanje mesa, pravilna i potpuna termička obrada mesa domaćih i divljih životinja) i (II) prevencija i kontrola kod životinja (poboljšavanje zoohigijenskih uvjeta držanja i ishrane, kontrola glodara, propisno odlaganje uginulih životinja i pregled mesa referentnim metodama).