TOKSOPLAZMOZA

Parazitarno oboljenje mački koje izaziva obligatna intracelularna protozoa Toxoplasma gondii. Oboljenje se može javiti i kod ljudi.

ETIOLOGIJA

Toxoplasma gondii izaziva infekciju kod gotovo svih toplokrvnih životinja, uključujući i ljude. Domaće mačke i ostali članovi familije Felidae su konačni domaćini koji izlučuju oociste. Uzročnik postoji u tri infektivna stadija:

  • Sporozoiti- javljaju se u oocistama koje se izlučuju putem fecesa,
  • Tahizoiti- infektivna forma koja inficira sve ćelije i
  • Bradizoiti- tkivne ciste koje nastaju iz tahizoita, a koje nastaju kao odgovor imunog sistema na infekciju. Mogu preživjeti digestivne procese u stomaku za razliku od tahizoita.

Ima dva životna ciklusa: (I) enteroepitelni- javlja se kod mački (konačni domaćin) nakon ingestije međudomaćina inficiranog sa tkivnim cistama ili ingestijom sporuliranih cisti. Infekcija dovodi do formiranja oocisti koje se luče u vanjsku sredinu. Sporulacija (nakon izlaganja zraku i vlagi) se javlja tokom sljedećih 1-3 dana kada oociste postaju infektivne. Traje između 3 i 10 dana; (II) ekstraintestinalni- javlja se kod svih domaćina uključujući i mačke. Nakon ingestije oocista ili tkivnih cista uzročnik napada epitel tankog crijeva i širi se putem krvi i limfe u ostala tkiva gdje uzrokuje fokalnu nekrozu. Najčešće su pogođeni CNS, mišići, jetra, pluća i oči. U tkivima se lokalizira u obliku cisti što dovodi do hronične infekcije.

EPIDEMIOLOGIJA

Toksoplazmoza je jedno od najprevalentnijih parazitarnih oboljenja kod toplokrvnih kičmenjaka. Mačke su konačni domaćin T.gondii, dok su svi ostali sisari međudomaćini. Infekcija se javlja nakon ingestije bilo kojeg od tri infektivna stadija ili transplacentarno. Parazitemija tokom graviditeta uzrokuje placentitis koji prati širenje tahizoita u fetusu. Faktori rizika: kod mački koje love (konzumacija tkivnih cisti u međudomaćinu), imunospuresija (terapija glukokortikoidima ili antineoplastičnim lijekovima). Oboljenje je zoonotično, a infekcija ljudi se javlja ingestijom sporuliranih oocisti koje kontaminiraju okolinu ili putem ingestije termički neobrađenog mesa. Oboljenje je rašireno širom svijeta i nije povezano sa sezonskim oscilacijama. Zdrave mačke koje su seropozitivne imaju mali rizik od širenja uzročnika nakon ponovnog izlaganja.

KLINIČKA SLIKA

Mačke nakon ingestije bradizoita mogu razviti samolimitirajuću dijareju tankih crijeva (može potrajati nekada i do 10 dana). Klinička toksoplazmoza usljed sistemskog širenja je najozbiljnija kod tranplacentarno i laktaciono inficiranih mačića prije svega zbog intenzivne replikacije tahizoita. ždolazi do upale jetre, pluća i CNS-a. Letargija, depresija, hipotermija i iznenadna smrt mogu se javiti. Klinički znakovi odraslih mački mogu se razviti usljed širenja tahizoita nakon inicijalnog akutnog izlaganja ili reaktivacije cisti koje su nastale nakon hronične infekcije. Javljaju se perzistentna ili interimtentna groznica, anoreksija, gubitak tjelesne težine, povraćanje dijareja, abdominalna efuzija, ikterus, neurološki poremećaji i smrt. Najčešća je pojava sindroma koji uključuje infekciju sljedećih tkiva: pluća, CNS, jetra, pankreas, srce i oči.

DIJAGNOZA

Hematologija: neregenerativna anemija, neutrofilija, limfocitoza, monocitoza i eozinofilija. Biohemija: hipoproteinemija i hipoalbuminemija, kod hronično inficiranih primjetna hiperglobulinemija. Povećana je aktivnost ALT i AST usljed akutne hepatične i mišićne nekroze. Nivoi serumskog bilirubina su povećani naročito kod mački sa holangiohepatitisom ili heptičnom lipidozom.
Citologija: tahizoiti se mogu detektovati u tkivima i tjelesnim tečnostima tokom akutne faze bolesti. Rijetko se ustanove u krvi.
Pretraga fecesa: rijetko se oociste mogu ustanoviti rutinskom pretragom fecesa. Mačke izlučuju oociste 1-2 sedmice nakon izlaganja uzročniku.
Serologija: jednom kada se ciste formiraju, mačke ih nose do kraja života što izaziva stimulaciju dugotrajnog imunog odgovora kod odraslih životinja. Koriste se sljedeći testovi: indirektna florescencija antitijela, ELISA, lateks aglutinacijski test i indirektna hemaglutinacija. Sabin-Feldman test boje se koristi za dijagnostiku humane toksoplazmoze.

LIJEČENJE

Klindamicin je lijek od izbora za liječenje toksoplazmoze. Mačke: 12-15 mg/kg PO svakih 1h tokom 2-4 sedmice. Psi: 10-20 mg/kg PO svakih 12h najmanje 2 sedmice. Azitromicin se pokazao kao dobrim izborom za liječenje oboljenja a mačkama se daje 10 mg/kg PO svakih 24h tokom 4 sedmice.

Prognoza: kod mačića i imunokompromitovanih jedinki je loša; terapija kod akutno bolesnih mora biti brza i intenzivna.

Posljednja izmjena: 26.03.2025. godine