SINDROM MASNE JETRE

Jedno od najznačajnijih metaboličkih poremećaja kod mliječnih krava u ranoj laktaciji i povezano je sa smanjenim zdravstvenim statusom i reproduktivnim preformansama.

SINONIMI

Hepatična lipidoza, graviditetna toksemija krava, sindrom debele krave.

ETIOLOGIJA

Oboljenje je uzrokovano mobilizacijom velikih količina masti iz tjelesnih rezervi u jetru. Razvija se kada uzimanje lipida od strane jetre prevaziđe njene oksidativne mogućnosti. Višak lipida se odlaže u jetri u obliku triglicerida i povezan je sa smanjenom metaboličkom funkcijom jetre. Javlja se usljed posljedica iznenadnih energetskih zahtijeva nakon porođaja. Kod debelih tovnih goveda se javlja usljed iznenadnog uskraćivanja hrane i naročito je ozbiljno kod onih krava koje nose blizance, dok je kod mliječnih krava povezano sa negativnim energetskim bilansom (NEB) u ranoj laktaciji.

EPIDEMIOLOGIJA

Oboljenje se javlja kod visokoproizvodnih mliječnih krava nekoliko sedmica prije i nakon porođaja te je povezano sa nekoliko peripartalnih poremećaja i povećanjem intervala između telenja i koncepcije. Kod mliječnih krava primarno se javlja toko prve 4 sedmice nakon porođaja, a oko 50% krava ima određenu akumulaciju triglicerida u jetri. Teža forma masne infiltracije jetre neposredno prije ili nakon porođaja se naziva sindrom mobilizacije masti, sindrom debele krave ili graviditetna toksemija koja može biti fatalna za životinju. Na osnovu sadržaja masti u jetri (sedmicu prije porođaja) krave se klasifikuju u tri grupe:

  • Normalne krave: 20% sadržaja korespondira sa 50 mg/g težine jetre,
  • Bolesne krave: 20-40% sadržaja korespindira sa 50-100 mg/g težine jetre i
  • Bolesne krave: preko 40% sadržaja korespondira sa preko 100 mg/g težine jetre.

Klinička slika oboljenja se najčešće ispoljava kad je koncentracija lipida u jetri između 35% i 45%. Faktori rizika: trenutna oboljenja (ketoza, lijeva dislokacija abomsuma, mastitis, zaostala posteljica, mliječna groznica i sindrom padajuće krave), BCS 4/5 i više, pretjerana ishrana tokom perioda zasušenja životinješto dovodi do akumuliranja masti u masnom tkivu ili smanjena ishrana životinje u kasnom graviditetu kako bi se reducirala njena težina pred porođaj (povećan rizik od pojave distocije).

KLINIČKA SLIKA

Obično se javlja tokom prvih nekoliko dana nakon partusa i može se nadovezati na bilo koje stanje koje utiče na apetit životinje kao što je: hipokalcemija, lijeva dislokacija abomasuma, indigestija, zaostala posteljica i distocija. Krave su obično prekomjerno ugojene i obično ne reagiraju na terapiju navedenih oboljenja i postaju anoreksične. Tjelesna temperatura, srčani ritam i respiracija su u fiziološkim granicama. Kontrakcije buraga su slabe ili odsutne, a feces rijedak. Životinja otežano stoji i usljed odsustva apetita i slabosti sve više leži.

Kako znakovi oboljenja napreduju tako i životinja progresivno slabi, sve više leži i ugiba nakon 7-10 dana. Kod tovnih krava prisutni su nervni znakovi (agresivnost, uznemirenost, uzbuđenost) i nekoordinisani pokreti ekstremiteta usljed kojih životinja često pada. Prisutna je tahikardija, tahipneja, feces je rijedak (terminalno: dijareja neugodnog mirisa,žućkaste boje). Obično je fatalno i životinja ugiba nakon 10-14 dana. Kod mliječnih krava klinički znakovi nisu teški i životinja se može oporaviti i ako jede manje količine hrane. Ono što je najznačajnije kod ovih krava jeste da je produžen vremenski interval između telenja i koncepcije što dovodi do ekonomskih gubitaka.

LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA

Tri su strategije kod liječenja masne jetre:

  • Smanjenje stepena mobilizacije masti i posljedično NEFA koncentracije sa propilen glikolom (najefikasnija metoda): 300 ml, PO, dnevno tokom 5 dana (stimulira glukoneogenezu);
  • Olakšavanje kompletne oksidacije NEFA u jetri i
  • Povećanje stope otpuštanja VLDL iz jetre sa holinom.

Fluidna i elektrolitna terapija: za popravljanje efekata ketoze i masne jetre. Preporučuje se IV infuzija 5% glukoze i elektrolitnih otopina kao i intraruminalna administracija buragovog soka (5-10 l) od zdrave krave kako bi se stimulirao apetit bolesne krave. Glukagon: SC aplikacija 15mg/dnevno tokom 14 dana počevši 8. dana postpartum snižava koncentracije triglicerida u jetri. Deksametazon 21-izonikotinat: 20-25 mg, IM smanjuje ukupne masti jetre i koncentracije triglicerida nakon hirurške korekcije lijeve dislokacije abomasuma. Cijanokobalmin (vitamnin B12, 1-4 mg IV, dnevno, 2-3 tretiranja). Kontrola i prevencija oboljenja zavisi od smanjenja i eliminacije potencijalnih faktora rizika. Rano prepoznavanje i liječenje oboljenja koje utječe na ishranu tokom kasne gravidnosti i odmah nakon partusa je neophodno da bi se minimizirala mobilizacija masnih depoa u organizmu kao bi se prevazišli energetski zahtjevi krava tokom NEB i održala ili povećala glukoneogeneza u jetri. Oboljenja kao što su ketoza, dislokacija abomasuma, zaostala placenta ili sindrom ležeće krave trebaju biti liječena što prije kako bi se izbjegao razvoj masne jetre.