SALMONELOZA

Akutna ili hronična infekcija peradi koja je od značaja u veterinarskoj i humanoj medicini. Jedno je od najčešćih oboljenja prenosivih hranom.

ETIOLOGIJA

Rod Salmonella pripada familiji Enterobacteriaceae i sastoji se od dvije genetski različite vrste: (I) Salmonella enterica– uključuje 6 podvrsta koje se razlikuju na osnovu biohemijskih reakcija: enterica, salamae, arizonae, diarizonae, houtenae i indica. Samo je jedna podvrsta (S.enterica subsp. enterica) povezana sa oboljenjem kod toplokrvnih životinja i koja uključuje preko 2.500 serovarova; (II) Salmonella bongori. Dvije nepokretne salmonele su specifične za peradi: Salmonella Pullorum (uzrokuje pulurozu-PD) i S.Gallinarum (uzrokuje tifus peradi-FT). Pored toga oboljenja kod peradi mogu izazvati i invazivni serovarovi S.Typhimurium i S.Enteridis. S.Arizonae je značajna kod ćurki. 

EPIDEMIOLOGIJA

Incidenca salmonela infekcija u brojlerskom jatu se kreće od 9% do 57%, dok se u jatu ćurki kreće od 16% do 54%. Prenose se horizontalnim (direktnim i indirektnim kontaktom) i vertikalnim putem (tokom ovulacije, u jajovodu, penetracijom kroz ljusku ili za vrijeme izlijeganja). Vertikalni put transmisije uzročnika je od većeg značaja jer odrasla perad mogu asimptomatski nositi uzročnika. Najznačajniji izvor zaraze u jatu su kontaminirana hraniva i dovoljna je mala količina bakterija da izazove infekciju. Bakterije mogu preživjeti i do dvije godine u hranivima. Peletirana hrana je sigurnija za upotrebu od nepeletirane. Značajnim izvorom paratifoidnih salmonela se smatraju instekti i miševi koji služe kao amplifikatori. Predisponirajući faktori: trenutna oboljenja (infekcije sa kokcidijama doprinose smanjenju salmonela-inhibirajućih isparljivih masnih kiselina što dovodi do povećane kolonizacije salmonele u crijevima), stresogeni faktori (mijenjanje temperaturnog režima, uskraćivanje hrane i vode). Kod pilića se klinički vidljivo oboljenje i smrt javljaju u visokim vrijednostima dok su odrasla perad manje osjetljiva na letalne efekte salmonele iako može doći do intestinalne kolonizacije i sistemske diseminacije. Najveći broj smrtnih slučajeva se javlja kod pilića starosti između dvije do tri sedmice.

KLINIČKA SLIKA

U najvećem broju slučajeva znakovi oboljenja se javljaju samo kod mladih pilića. In ovo infekcija dovodi do embrionalnih gubitaka ili do smrti tek izleženih pilića.

Tipični znakovi: progresivni umor i somnolencija sa zatvorenim očima, opuštena krila, razbarušeno perje, grupisanje uz izvor toplote, anoreksija i profuzna vodenkasta dijareja. Kako bolest napreduje tako dolazi i do smanjenja tjelesne težine. Puluroza: bjeličasta dijareja, sljepoća, naporno disanje i hromost usljed oticanja skočnog zgloba. Najveći mortalitet je kod pilića starijih od deset dana. Kod starije peradi infekcija često prolazi asimptomatski. Tifus peradi: očituje se septikemijskim stanjem što dovodi do visokog mortaliteta i slabog kvaliteta pilića izleženih iz inficiranih jaja. Starija perad pokazuju znakove anemije, otežanog disanja i dijareje.

DIJAGNOZA

Dijagnoza oboljenja se zasniva na:

  1. Identifikaciji uzročnika: bakterijska izolacija i PCR;
  2. Detekcijom imunološkog odgovora (serološki testovi): test aglutinacije pune krvi (WBT), brzi aglutinacijski test (RSA), serum aglutinacijski test (SAT) i ELISA.

PREVENCIJA

Smanjenje rizika: Nabavka jaja i pilića sa farmi koja su dokazano slobodna od uzročnika, pravilno provedene mjere dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije objekta prije naseljavanja pilića, korištenje peletiranih hraniva ili hraniva koja ne sadrže animalni protein, higijenski čista i ispravna voda. Gastrointestinalna kontrola kolonizacije: Iako su tek izleženi pilići najosjetljiviji na infekciju sa salmonelama, oni postaju brzo otporni nakon što steknu zaštitnu crijevnu mikrofloru iz njihove okoline. Ostvaruje se kompetetivnom ekskluzijom (CE), čiji se princip djelovanja zasniva na mogućnosti fiziološke crijevne mikroflore da inhibira kolonizaciju sa patogenima. Mikroorganizmi koji ispoljavaju zaštitnu (probiotsku) aktivnost protiv salmonela i koji se korise u CE su: Lactobacillus, Bifidobacterium, Bacillus, Escherichia, Pediococcus, Streptococcus i Saccharomyces kvasac. Vakcinacija: administracija atenuiranih ili inaktiviranih vakcina (bakterini) smanjuje osjetljivost na infekciju sa salmonelama. Multivalentni bakterini napravljeni od nekoliko serovarova ili sojeva mogu pružiti širok spektar zaštite. Atenuirane vakcine pružaju kompletniju zaštitu najvjerovatnije zbog perzistentnog izlaganja značajnih antigena imunom sistemu domaćina. Međutim inaktivirane vakcine osiguravaju dugotrajniji imunitet.