REKURENTNA OPSTRUKCIJA DISAJNIH PUTEVA
Respiratono oboljenje konja (eng. reccurent airway obstruction-RAO) koje se javlja kod konja srednje dobne kategorije i starijih, a karakteriše se rekurentnim epizodama opstrukcije disajnih puteva nakon izlaganja organskoj prašini i ostalim čestičnim materijama.
SINONIMI
Sipljivost konja, hronično opstruktivno oboljenje pluća (COPD), hronični bronhiolitis.
ETIOLOGIJA
Postoji genetska komponenta razvoja oboljenja iako tačan obrazac nasljeđivanja i genetske povezanosti tek treba biti utvrđen. Poznato je da postoji pet puta veća šansa za razvoj oboljenja kod mladunčadi dobijenih od strane bolesnih roditelja toplokrvnih rasa konja i lipicanera. Faktori okoline: inhalacija čestičnog materijala u štalama ili iz prašnjave hrane uzrokuje RAO. Inhalirane čestice uključuju endotoksin (spore gljivica), grinje, dijelovi plijesni (Faenia rectivirgula, Aspergillus fumigatus i Thermoactinomyces vulgaris). Plijesni sadrže veliki broj inflamatornih supstanci uključujući alergene, glukane, mikotoksine i proteaze.
EPIDEMIOLOGIJA
Oboljenje je jedan od najčešćih uzročnika drastičnog smanjenja preformansi konja u Europi i Sjevernoj Americi. Mortalitet kod umjereno do teško pogođenih konja se kreće otprilike oko 20% tokom dvogodišnjeg i četverogodišnjeg perioda. Faktori rizika: vezani za životinju (javlja se kod odraslih konja i ponija, incidenca pojave bolesti raste sa godinama a ona je najveća između 11 i 15 godina starosti i starijih), vezani za okolinu (postoji 2 puta veća šansa za razvoj oboljenja tokom zime i proljeća nego tokom ljeta, držanje u neprovjetrenim štalama, prašnjava prostirka, sijeno predstavlja glavni izvor spora u mikroklimi štalskog prostora).
KLINIČKA SLIKA
Historija bolesti: hronični kašalj kod štalskih konja. Tipično se javlja kod kontakta sa sijenom i borakvom u zatvorenom prostoru, a remisija bolesti se javlja kod većine konja kad su na ispaši i nakon uklanjanja sijena. Kašalj je čest kod konja sa RAO iako nije naročito specifičan ni senzitivan kao indikator bolesti. Može se javljati svakih nekoliko sekundi ili minuta. Dolazi do pojave intermitentnog, bilateralnog, mukopurulentnog do seroznog nosnog iscjetka. Respiratorna frekvenca odmaranja je povećana od normalnih 12/min. do 24-36/min. Izražen je napor prilikom ekspiracije. Prisutna je torakoabdominalna asinhronija tokom respiracije. Kod dugotrajnih slučajeva karakteristična je pojava ”žlijeba sipljivosti” na bočnim stranama i rezultat je hipertrofije kosih mišića abdomena. Vidi se u obliku brazde ili uvale koja prati rebarni luk. Abnormalni šumovi disanja su jedan od najkarakterističnijih znakova oboljenja i javljaju se u 70% do 90% slučajeva. Šištanje i zvukovi pucketanja se javljaju na kraju inspiracije i ekspiracije.
DIJAGNOZA
Nema značajnih promjena u hemogramu ili serumskoj biohemiji pogođenih životinja. Bronhoalveolarna lavaža: zdravi konji nemaju više od 10% neutrofila u bronhoalveolarnom uzorku, dok se kod bolesnih kreće preko 50%. Intradermalno testiranje: koriste se alergeni koji su uključeni u patogenezu oboljenja koji se injektiraju intradermalno te se nakon toga prati reakcija životinje. Biopsija pluća: otkriva peribronhalnu limfoplazmatičnu upalu, metaplaziju peharastih ćelija, alveolarnu fibrozu i neutrofile. Konfirmacija: mjerenje odgovora na promjene u pleuralnom pritisku kao rezultat odgovora na aplikaciju brohodilatatora (atropin ili glikopirolat).
DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA
Intersticijalna pneumonija, pleuritis, srčani zastoj i empijem zračnih vreća.
LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA
Liječenje oboljenja zasniva na:
1. Uklanjanju uzroka: kvalitetnije sijeno, provjetravanje štala, što duži boravak na pašnjacima.
2. Redukciji upale disajnih puteva: antiinflamatorni lijekovi (nesteroidni antiinflamatorni lijekovi kao što su fenilbutazon i fluniksin meglumin nisu efikasni; kortikosteroidi: deksametazon i prednisolon su efektivni u kontroli oboljenja). Aplikacija deksametazona (0.04-0.1 mg/kg IV,IM ili PO svakih 24-48h) reducira akutne znakove oboljenja. Prednisolon (1-2 mg/kg PO jednom dnevno) ima efekta u poboljšanju kliničku sliku u slučaju daljnjeg kontakta sa uzročnikom oboljenja. Kombinacija predisolona i deksametazona poboljšava funkciju pluća.
3. Bronhodilataciji: atropin (0.02-0.04 mg/kg IM), glikopirolat, β2-adrenergični agonisti i teofilin.
4. Korekciji hipoksemije.
Bolest se najbolje prevenira poboljšavanjem menadžmenta držanja životinje (ventilacija štala, sijeno balirano sa 15% do 20% vlažnosti sadrži najmanje količine čestičnih materija, sijeno ne treba skladištiti iznad mjesta boravka životinje).