PUERPERALNA PAREZA
Metabolički poremećaj koji se javlja nekoliko dana prije ili nakon porođaja, a klinička slika je povezana sa niskim koncentracijama Ca.
SINONIMI
Mliječna groznica, akutna hipokalcemija krava.
ETIOLOGIJA
Smanjenje koncentracije kalcijuma u ekstracelularnom prostoru, uključujući i plazmu je osnovni biohemijski poremećaj tokom poremećaja. Prolazni periodi subkliničke hipokalcemije (totalni plazma kalcijum <2.0 mmol/l ili 8 mg/dL) se javljaju na početku laktacije i vezani su za disbalans u resorpciji i otpuštanju kalcija iz crijeva i kostiju i njegovog eksrecije putem kolostruma i mlijeka. Mlijeko sadrži otprilike 2g Ca po kg dok kolostrum sadrži oko 2.3g Ca po kg. Za produkciju 10 kg mlijeka ili kolostruma potreban je ekvivalent cijelog Ca dostupnog u ekstracelularnom prostoru odrasle krave. Gubitak Ca se nadomiješta sa povećanom intestinalnom apsorpcijom i koštanom resorpcijom. Dok je dnevna potreba krava u kasnom graviditetu za Ca oko 30g, krava koja je u laktaciji mora mobilizirati dodatnih 30g i više Ca nakon partusa. Određeni stepen hipokalcemije pred partus je neizbježan i rezultat je kašnjenja regulatornih mehanizama (parathormon i 1.25 (OH)2D).
EPIDEMIOLOGIJA
Oboljenje se javlja kod visokoproizvodnih mliječnih krava dok se kod muznih tovnih krava rijetko javlja. Indicenca subkliničke hipokalcemije kod peripartalnih krava je oko 50%, a klinički vidljivog do 10%. Najčešće se javlja kod krava nakon trećeg do sedmog partusa. Vrijeme pojavljivanja oboljenja je tokom zadnjih nekoliko dana graviditeta, tokom partusa i nakon partusa. Najveći broj slučajeva se javlja u prvih 48h nakon partusa, a rizik od pojave oboljenja se može produžiti i do 10 dana postpartum. Tri faktora utiču na homeostazu Ca u organizmu: Gubitak Ca putem kolostruma koji prevazilazi kapacitete apsorpcije iz crijeva i mobilizazije iz kostiju. Poremećene apsorpcije Ca iz crijeva za vrijeme porođaja. Mobilizacija Ca iz skeleta (deponovani Ca) nije dovoljno brza ili dovoljna da održava normalne nivoe u plazmi. Stepen mobilizacije Ca je značajno reduciran kod krava u kasnom graviditetu kao odgovor na niske zahtjeve u sedmicama prije partusa.
KLINIČKA SLIKA
Oboljenje prolazi u tri faze: faza: krava i dalje stoji. Javljaju se prolazni periodi uzrujanosti, uzbuđenja i tetanija sa hipersenzitivnošću i mišićnim tremorima glave i ekstremiteta. faza: životinja leži (sternalni položaj), potištena je i pospana (obično glava i vrat zabačeni na bočnu stranu). Tetanus mišića iz prve faze nije više prisutan. Nosno ogledalo je suho, a koža i ekstremiteti pothlađeni. Rektalna teperatura je subnormalna (36 -39°C). Srčani tonovi su smanjeni dok je puls povećan (oko 80/min.).Oči su isušene, a pupilarni refleks je nepotpun ili odsutan. faza: krave je teško izmorena ili komatozna. Prisutna je kompletna mlitavost na pasivne pokrete te životinja ne može zauzeti sternalni položaj kada leži. Srčani tonovi gotovo da nisu čujni, a puls je oko 120/min. Bez liječenja dolazi do progresije znakova i životinja umire usljed šoka u stanju kompletnog kolapsa.
DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA
Hipomagnezijemija, hipofosfatemija, hipokalijemija, aspiraciona pneumonija, akutni difuzni peritonitis, toksični septični metritis, sindrom ležeće krave, degenerativna miopatija.
LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA
Terapiju je potrebno provesti što prije i ukoliko je moguće u prvoj fazi oboljenja (idealno). Ca-glukonat, Ca-boroglukonat i Ca-hlorid. Većina krava se može uspješno tretirati sa ovim Ca otopinama koje sadrže 8-10 g Ca. Aplikacija se najčešće vrši IV tokom 15 min (potrebna stalna auskultacija srca, bradikardija je normalan odgovor na aplikaciju Ca, kod tahikardije ili aritmije aplikacija prestaje). Preporuka: davanje neophodne doze IV, ostatak SC. Tipični odgovor na terapiju sa Ca-boroglukonatom: podrigivanje, tremor mišića (naročito bedara), poboljšanje amplitude pulsa, smanjenje srčanog ritma, znojenje njuške i defekacija. Generalno se oporavak javlja u prva 2 sata u 75% slučajeva. Neželjeni efekti na terapiju sa Ca-borkoglukonatom: povećanje srčanog ritma kod krava sa toksemijom i bradiaritmija usljed razvijnja atrijalnog bloka kao odgovor na predoziranje sa Ca (može se javiti i usljed brze administracije standardne doze). Kontrola: redukacija uzimanja Ca 2-3 sedmice prije partusa na manje od 20g dnevno, redukcija uzimanja K koliko god je moguće u kasnoj gestaciji, osiguravanje uzimanja Mg, suplementacija sa D vitaminom u kasnoj gestaciji, vitamin D3 (10 M IU/po kravi IM 3-7 dana prije očekivanog partusa); vitamin D2 (10-20 M IU/po kravi PO najmanje 7 dana prije partusa), Ca-hlorid, Ca-propionat, parcijalno izmuzanje mlijeka u prvim danima laktacije, insuflacija vimena u prvim danima laktacije, edukacija vlasnika da prepozna znakove oboljenja na vrijeme.