PARATUBERKULOZA

Hronično oboljenje gastrointestinalnog sistema preživara. Svrstano je na B listu zaraznih bolesti životinja- OIE.

SINONIMI

Johnova bolest

ETIOLOGIJA

Uzročnik paratuberkuloze je Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis (MAP) koji pripada M.avium kompleksu. Obligatni je intracelularni patogen. MAP je podijeljen na dva tipa: tip I (spororastući sojevi koji se javljaju kod ovaca) i tip II (brzorastući sojevi koji se javljaju kod goveda).

EPIDEMIOLOGIJA

Ima kosmopolitsku distribuciju. U Europi se javlja u puno zemalja najviše zbog izvoza inficiranih klinički zdravih čistokrvnih životinja. Incidenca oboljenja je najveća kod životinja koje se drže intenzivno kao što su mliječne krave.

Glavni način transmisije uzročnika je oro-fekalnim putem. Kritične tačke za potencijalno izlaganje uzročniku su površine gdje borave gravidne životinje, vime, kontaminirana hrana i prostorije gdje borave telad. Na infekciju su najosjetljivija novorođena teladi koji se najčešće inficiraju putem kolostruma i mlijeka direktno ili sa vimena za vrijeme sisanja. Vertikalna transmisija uzročnika se najčešće javlja iza 60. dana gestacije kod 40% klinički bolesnih gravidih krava. Iako uzročnik ima dug period inkubacije, inficirane životinje ga mogu širiti putem fecesa 15-18 mjeseci prije pojave kliničkih znakova. Pored toga životinje koje su odrasle u kontaminiranoj okolini mogu izlučivati MAP u fecesu bez da budu inficirane što ih čini takozvanim ”pasivnim širiteljima” uzročnika.

Faktori rizika: starost životinje (najosjetljivija teladi do 4 mjeseca starosti), tretnutna bolest i stresogeni faktori (imunosupresivni agenti kao što je virus BVD, transport, porođaj, nutricioni nedostaci), karakteristike krda (veličina, godišnja stopa porođaja, godišnja stopa zamjene grla), okolišni i faktori držanja (briga o novorođenčadi, mikroklimatski uslovi, držanje hraniva). Kod 10-15% inficiranih životinja očekuje se razvoj kliničke bolesti. Mortalitet je nizak i kreće se oko 1%, a u određenim okolnostima od 10% do 15%. Smatra se da na svaki klinički vidljiv slučaj paratuberkuloze u krdu postoji 15-25 dodatno inficiranih životinja u različitom stadiju bolesti.

Ekonomski gubici se ogledaju u reduciranoj proizvodnji mlijeka, reproduktivnim poremećajima (produženi međutelidbeni intervali), povećana incidenca mastitisa (indirektno) i zbog ranog isključivanja životinje iz proizvodnje.

KLINIČKA SLIKA

Period inkubacije je preko dvije godine, a klinički vidljivo oboljenje se ne javlja do starosti između 2 i 5 godina. Oboljenje prolazi kroz četiri faze:

  1. Faza: tiha infekcija. Teladi i junice do dvije godine starosti su pogođene infekcijom. Nema kliničkih znakova ni efekata na tjelesnu težinu ili kondiciju, ali oboljele životinje mogu širiti uzročnika. Patogen se jedino može detektovati bakterijskim kulturama.
  2. Faza: subklinička bolest. Kliconoše adulti ne pokazuju specifične klinike znakove osim mastitisa ili poremećaja sa koncepcijom.
  3. Faza: klinička bolest. Životinja sa kliničkim znakovima koja je rođena u krdu pokazuje da je pored nje još nekoliko životinja inficirano uzročnikom. Najizraženiji je gubitak tjelesne težine i pored normalnog apetita. Nekoliko sedmica nakon intenzivnog gubitka tjelesne težine javlja se dijareja. Produkcija mlijeka opada.
  4. Faza: uznapredovala klinička bolest. Kako se oboljenje pogoršava mršavost je najizraženija abnormalnost obično udružena sa intermandibularnim edemom. Dijareja je izražena. Bolest traje od nekoliko sedmica do mjeseci kada životinja ugiba usljed dehidracije, mršavosti i slabosti.

DIJAGNOZA

Dijagnoza oboljenja se zasniva na:

  1. Detekciji i identifikaciji uzročnika: histopatologija, Ziehl–Neelsen fekalno bojenje, bakterijska kultura i PCR.
  2. Detekciji imunog odgovora (serološki testovi): agar gel imunodifuzija (AGID), ELISA (najsenzitivnija i najspecifičnija), IFN-γ esej i reakcija odgođene hipersenzitivnosti (DTH).

DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA

Salmoneloza, kokcidioza, helmintijaza, malnutricija, limfosarkom.

LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA

Specifične terapije za MAP infekciju nema. Liječenje životinje može dovesti do povećanog izlučivanja uzročnika u okolinu te se zbog toga treba razmatrati jedino kod životinja od visoke vrijednosti i životinja u zoološkim vrtovima. Od antimikrobnih lijekova koriste se: isonizanid, rifampin, klofazimin, monensin, dietzia podvrste bakterija (probiotici).

Kontrola oboljenja je izazovna zbog ubikvitarne prirode uzročnika, dugog perioda inkubacije i subkliničke bolesti. Principi kontrole: (I) identifikacija i eliminacija MAP inficiranih životinja u krdu; (II) prevencija ulaska inficirane životinje u krdo; (III) prevencija izlaganja osjetljivih životinja MAP. Prevencija izlaganja osjetljivih životinja uzročniku: (I) minimiziranje kontakta između mladih i starijih životinja i fecesa sa vodom i hranom; (II) prevencija konataminacije hrane i vode sa stajnjakom (korištenje različite opreme, ne bacati stajnjak na pašnjake) i (III) potpuna redukacija izlaganja uzročniku (što brže uklanjanje klinički bolesnih životinja, testiranje ostalih životinja).