Najraširenije i najozbiljnije gljivično oboljenje pčela kojeg uzrokuju mikrosporidije iz roda Nosema. Svrstano je na B listu zaraznih bolesti pčela-OIE.
ETIOLOGIJA
Oboljenje uzrokuju dvije mikrosporidije iz roda Nosema: Nosema apis i Nosema cerana. Infektivna forma su spore koje su izrazito otporne na uvjete okoline i sposobne su preživjati van domaćina i po nekoliko godina. Životini ciklus se sastoji od proliferativne faze (merogonija), faze produkcije spora (sporogonija) i infektivne faze (zrela spora).
EPIDEMIOLOGIJA
Primarno je oboljenje odraslih pčela. Pčele se inficiraju sporama prilikom ingestije kontaminirane vode (direktno ili trofilaksom) ili hrane. Na individualnom nivou infekcija je povezana fiziološkim i promjenama u ponašanju pčele uključujući smanjen imunitet, metaboličke abnormalnosti, izraženu glad, energetski stres, kongenitalne promjene i smanjen životni vijek. Infekcija mlade pčele njegovateljice dovodi do atrofije hipofaringealnih žlijezda što se očituje smanjenim ili potpunim izostankom produciranja matične mliječi. Na infekciju su najviše osjetljivi trutovi kod kojih je izražen mortalitet i smanjena tjelesna masa u odnosu na radilice. Uzročnik može biti prisutan u spermi. Zbog kompromitiranja imunološke barijere pčele postaju osjetljive i na ostale patogene u najvećoj mjeri viruse. Historijski isčezavanje odraslih pčela u kasnu zimu i rano proljeće je najviše imalo veze sa Nosema infekcijom. Tokom zimskih mjeseci, pčele su zatvorene u košnicama u kojima defeciraju prilikom čega najčešće dođe do infekcije pčela čistačica koje šire infekciju dalje u koloniji. Tokom proljeća i ljeta inficirane pčele žive upola kraće od neinficiranih što dovodi do pada broja pčela u koloniji. Pored radilica inficirane mogu biti i kraljice koje smanjuju ili potpuno prestaju producirati jaja.
KLINIČKA SLIKA
Oboljenje se često naziva ”tihim ubicom” pčela jer do ispoljavanja kliničkih znakova obično ne dolazi sve dok čitava kolonija ne bude zahvaćena. Na osnovu boljeg razumijevanja i razlikovanja infekcija između dva uzročnika postoje dva obrasca ispoljavanja infekcije:
Tip A (Nosema apis infekcija): puzanje pčela sa raširenim krilima, otečeni abdomeni, mliječno-bijela boja crijeva, mrtve pčele na ulazu u košnicu, smeđkasto-žuti fekalni (dijareja) ostaci prisutni na pregradama i ulazu u košnicu.
Tip C (Nosema cerana infekcija): nema pojave dijareje ili puzanja, smanjen imunitet, energestski stres, smanjena aktivnost traženja hrane, smanjena produkcija meda i slab rast kolonije, naročito tokom proljeća.
DIJAGNOZA
Rana dijagnoza oboljenja je teška zbog toga što klinički znakovi ili simptomi nisu dovoljno izraženi. Definitivna dijagnoza oboljenja se zasniva na prisustvu spora i determinaciji vrste.
LIJEČENJE
Najbolji u tretiranju infekcije se pokazao fumagilin koji je zabranjen u u zemljama EU.