GRAVIDITETNA TOKSEMIJA OVACA

Multifaktorijalno oboljenje energetskog metabolizma koje se očituje hipoglikemijom i ketonemijom.

SINONIMI

Bolest blizanaca.

ETIOLOGIJA

Hipoglikemija i hiperketonemija su primarni metabolički poremećaji tokom graviditetne toksemije. Nastaje kao rezultat povećanih metaboličkih zahtjeva od strane fetusa u kasnom graviditetu, a naročito ukoliko gravidna životinja nosi dva ili tri ploda.

Klasifikacija: Primarna graviditetna toksemija, graviditetna toksemija gojaznih ovaca, gladna graviditetna toksemija, sekundarna graviditetna toksemija i stres-inducirana graviditetna toksemija.

EPIDEMIOLOGIJA

Primarna graviditetna toksemija se od svih javlja najčešće. U većini stada nastaje zbog nedovoljnih nutricionih zahtjeva koji se javljaju u zadnjoj trećini graviditeta. U slučaju ovaca koje se drže na pašnjacima najčešće se javlja za vrijeme jeseni ili zime kada ispaša nije dobrog kvaliteta. Može se javiti i kada se ovce prebace na bolje pašnjake jer je potreban određeni period da se životinja navikne na novu ispašu. Kod ovaca držanih u štalama jevalja se jao posljedica lošeg kvaliteta sijena.

Graviditetna toksemija gojaznih ovaca se javlja bez uticaja nekog specifičnog faktora kod ovaca koje su gojazne u kasnom graviditetu. Gojazne ovce uzimaju manje količine hrane jer je volumen buraga reduciran pritiskom intraabdominalne masti i razvijajućeg fetusa. Gladna graviditetna toksemija javlja se kod izrazito mršavih ovaca. Nije tako često stanje i obično je povezano sa sušnim područjima koja nemaju adekvatnu opkskrbu sa hranom.

Sekundarna graviditetna toksemija nastaje kao sporadično oboljenje kao rezultat nekog trenutmog oboljenja kao što je šepavost, papčani apsces ili parazitarne infestacije sa Haemonchus ili Trichostrongylus vrstama.

Stres-inducirana graviditetna toksemija najrjeđe se javlja od svih. Kao stresogeni faktori koji doprinose pojavi toksemije navode se šišanje, transport, držanje u štalama ovaca koje nisu navikle biti zatvorene ili napadajima drugih životinja. Generalno se javlja kod ovaca koje nose dva ili tri ploda tokom zadnjih 6 sedmica graviditeta, a najčešće zadnje 2 sedmice. Tokom zadnjih sedmica graviditeta izražen je rast ploda koji u najvećoj mjeri zahtijeva glukozu što dovodi do hipoglikemije, mobilizacije masti, akumulacije ketonskih tijela i kortizola. Javlja se podjednako kod ovaca koje se drže na pašnjacima ili u štali. Incidenca oboljenja se kreće otprilike 2%.

KLINIČKA SLIKA

Najraniji klinički znakovi su izdvajanje iz stada, izmijenjeno mentalno stanje i sljepilo. U kasnijim fazama bolesti izraženiji su nervni znakovi. Javljaju se tremori mišića glave, podrhtavanje usana, prazni pokreti vilica i salivacija. Mišićni tremori se šire tako da kasnije obuhvataju cijelo tijelo prilikom čega se mogu javiti i tonične konvulzije. Oboljele ovce mogu ostati ležati 3-4 dana prilikom čega se može razviti komatozno stanje. Fetusi ugibaju, a dolazi i do prividnog oporavka ovce, međutim usljed toksemije koja se javlja kao posljedica raspada fetusa u ovce i ona ugiba nedugo nakon fetusa. Oboljele ovce često imaju problema sa porođajem. Ovca se može oporaviti ukoliko su jagnjadi uklonjena prirodno ili carskim rezom u ranijoj fazi bolesti.

DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA

Listerioza, acidoza, cerebralni apscesi, torzija uterusa ili najčešće hipokalcemija.

LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA

Prognoza oboljenja je dobra ukoliko se sa terapijom počne u ranoj fazi bolesti, a loša ukoliko se primijenjuje na životinji koja leži kao rezultat teže kliničke slike. Najbolje bi bilo odrediti biohemijske parametre bolesne životinje kako bi se na osnovu njih vršila korektivna terapija sa fluidima, elektrolitima i glukozom. Kada se pojavi klinički vidljiv slučaj oboljenja potrebno je pratiti ostatak stada na prisutne znakove ketoze kako bi se moglo na vrijeme početi sa terapijom. Posljednja 2 mjeseda graviditeta su bitna u prevenciji toksemije jer se 70% ukupne porođajne težine jagnjadi formira u posljednih 6 sedmica graviditeta. Davanje žitarica ili koncentratnih hraniva sa 10% proteina tokom ovog perioda osigurava adekvatne količine energije