CISTIČNA DEGENERACIJA JAJNIKA

Predstavlja nalaz jedne ili više perzistirajućih, tečnošću ispunjenih, struktura većih od zrelog folikula, promjera preko/ili 2,5 cm na jednom ili oba jajnika što rezultira poremećenu reproduktivnu funkciju i traju više od 10 dana.

 

ETIOLOGIJA

Cistična degeneracija jajnika (eng. cystic ovarian disease-COD) nastaje kao rezultat anovulacije Graafovih folikula što dovodi do njihovog povećanja, zatim do degeneracije granuloza ćelija i perzistiranja. Posljedica ovog preinačenja kako morfološke tako i funkcionalne strukture je ta da krave postaju anestrične ili nimfomanične. Dijele se na: folikulinske, luteinske i ciste žutog tijela. Mogu se javiti u obliku pojedinačnih cisti ili udruženih (multiple) cisti.

Hipotalamusno- hipofizna disfunkcija. Najviše raširena hipoteza o nastajanju cista da je dolazi do izmjene u otpuštanju luteinizirajućeg hormona (LH): predovulatorni val LH je odsutan, nedovoljan ili se javlja u pogrešno vrijeme tokom sazrijevanja dominantnog folikula (DF). Pri tome izostajanje otpuštanja LH nije uzrokovano smanjenom koncentracijom gonoadotropin otpuštajućih hormona hipotalamusa (GnRH) ili smanjenim brojem receptora za GnRH na hipofizi. Promijenjen feedback mehanizam estrogena (EST) na hipotalamusno- hipofinu osovinu može rezultirati poremećenim GnRH/LH otpuštanjem i izazvati formiranje cisti. Najprije dolazi do preuranjenog vala GnRh/LH tokom rasta folikula koji nije u mogućnosti da ovulira što dovodi do toga da hipotalamus ne reagira na feedback EST, a koje na kraju rezultira formiranjem cisti.

Ovarijalno- folikularna disfunkcija. Primarna disfunckija na nivou folikula može poremetiti hipotalamusno-hipofizno-ovarijalnu osovinu i uzrokovati razvoj COD. Izmjene ekspresije i sadržaja LH receptora može uzrokovati anovulaciju folikula. LH val je najodgovorniji za ovulaciju predovulatornog folikula. Broj LH i folikulostimulirajućih (FSH) receptora u granuloza ćelijama cisti je značajno smanjen u odnosu na broj receptora zrelog folikula. Pored izmjena u ekspresiji i sadržaju receptora, izmjene u steroidogenezi (sinteza steroida u ovarijumu) od strane DF-a takođe dovode do pojave cisti. DF na neki način mora ”namamiti” LH val u pravo vrijeme tokom razvoja tako što producira velike količine EST. Bilo kakva promjena u strukturi sterioda dovodi do smanjene koncentracije LH i pri tome dolazi do produženog estrusa ili nastajanja cisti.

EPIDEMIOLOGIJA

Incidenca pojave COD je između 10% i 20%. Predisponirajući faktori za razvoj cisti: (I) rasa (češće kod holštajnfrizijskih rasa i ostalih mliječnih pasmina za razliku od tovnih pasmina gdje je COD rijedak); (II) starost (najčešće između 4 i 6 godine); (III) sezonalnost (najčešće javlja tokom jeseni i zime); (IV) trenutni poremećaji (distocija, stres, puerperalna pareza, postpartalne infekcije uterusa, zaostala posteljica) i (V) negativni energetski bilans (NEB).

KLINIČKA SLIKA

Skoro 50 % krava razviju ciste nakon prve ovulacije post partum koje normalno regresiraju bez produženja estrusa ili bez pojave znakova nimfomanije i ne uzrokuju funkcionalne promjene. Češće se javljaju na desnom jajniku u odnosu na lijevi i češća je pojava pojedinačnih cisti. Glavni klinički znakovi prisutva cisti su perzistentni estrus, anestrus (najčešće), maskulinizacija i nimfonamija. Pored toga mogu se javiti promjene ponašanja, smanjena produkacija mlijeka, gubitak tjelesne težine, propadanje sakroilijačnih ligamenata.

DIJAGNOZA

Dijagnoza oboljenja se zasniva na osnovu prisustva kliničkih znakova i kliničkim pregledom životinje (rektalni pregled i ultrazvuk) Folikulinske ciste: mekane, tanak zid (<3 mm), tečnošću ispunjena struktura preko/ili 2.5 cm u dijametru koja perzistira. Češće su multiple na jednom ili oba jajnika. Povezane sa niskim nivoima periferne koncentracije progesterona. Krave su anestrične ili nimfomanične. Luteinske ciste: čvrste, debeo zid (>3 mm), tečnošću ispunjena struktura preko/ili 2.5 cm u dijametru koja perzistira. Češće su samostalne. Povezane sa visokim nivoima periferne koncentracije progesterona. Krave su anestrične.

LIJEČENJE I KONTROLA OBOLJENJA

Liječenje svih vrsta cista počinje uklanjanjem utvrđenih primarnih uzoraka (korekcija hrane, ispaša…). Najučinikovitija i u praksi najčešće korištena metoda je:

Kombinacija GnRH i PGF te 9 dana nakon toga GnRH

Djeluje na obje vrste cisti tako da njihova diferencijacija nije neophodna.

Kontrola oboljenja se najbolje provodi genetskom selekcijom bikova čiji su potomci razvijali COD.