Vektorski prenosivo, nekontagiozno oboljenje koje se javlja kod domaćih i divljih preživara, a u najvećoj mjeri kod ovaca. Svrstano je na A listu zaraznih bolesti životinja-OIE .
ETIOLOGIJA
Uzročnik je virus plavog jezika (eng. bluetongue virus-BTV) koji pripada rodu Orbivirus, familiji Reoviridae. Trenutno je prepoznato 26 serotipova ovog virusa koji se karakteriše visokom genetskom varijabilnošću usljed genetskog drifta individualnih segmenata gena i preraspodjele segmenata gena kada je preživar ili vektor inficiran sa više od jednog soja. U Europi je potvrđeno prisustvo sojeva: 1, 2, 4, 6, 8, 9, 11 i 16.
Patobiološki efekat virusa: dovodi do oštećenja vaskularnog endotela što izaziva promjene u permeabilnosti kapilara i njihove krhkosti, a što posljedično dovodi do intravaskularne koagulacije i nekroze tkiva kojeg opkrskrbljuju. Virus preživljava u eritrocitima iako se ne replicira u njima, ali je na taj način zaštićen od imunog sistema domaćina.
EPIDEMIOLOGIJA
Distribucija i intenzitet infekcije je detrminirana sa klimom, reljefom i nadmorskom visinom koji utiču na pojavu i aktivnost vektora iz roda Culicoides, a u Europi su to: C.obsoletus, C.pulicaris i C.dewulfi. Prosječan životni vijek vektora se kreće od 10 do 20 dana ali se ponekad može produžiti i do 3 mjeseca, ženke su isključivo hematofagne, hrane se u noćnim satima i temperatura koja je optimalna za aktivnost se kreće od 13ºC do 35ºC. Viremija kod goveda prestaje 60. dana od početka infekcije, a nekada može trajati i do 100 dana. Transplacentarnu infekciju kod ovaca i goveda uzrokuje samo BTV-8. Kliničko oboljenje je u najvećem broju slučajeva vidljivo kod ovaca, dok kod goveda, koza i divljih preživara često prolazi inaparentno. Goveda se smatraju amplifikatorima i rezervoarima virusa. Europske rase ovaca za proizvodnju vune su najosjetljivije na infekciju. Kada se infekcija pojavi u stadu ovaca incidenca kliničkog oboljenja se kreće od 50% do 70% sa mortalitetom između 20 i 50%. BTV-8 je u najvećoj mjeri odgovoran za izazivanje epidemije oboljenje u Europi između 2006. i 2008. godine.
KLINIČKA SLIKA
Inkubacioni period kod ovaca traje manje od jedne sedmice kada dolazi do ozbiljne febrilne reakcije sa temperaturom do 41ºC i koja traje 5-6 dana. Mogu se javiti oticanje i edem usana, desni, dentalne ploče i jezika. Kod velikog broja životinja javljaju se laminitis i koronitis što dovodi do šepavosti i ležanja. Jezik može poprimiti plavičastu boju usljed otoka ali ne javlja se uvijek. Važan dijagnostički znak je pojava tamnocrvenih do ljubičastih prstenova na koži iznad papaka. Ukoliko je infekcija težeg karaktera smrt nastupa otprilike 6. dana od pojave kliničkih znakova oboljenja. Kod goveda većina infekcija prolazi inaparentno. Ako se jave znaci onda se očituju letragijom, anoreksijom uz smanjene proizvodne sposobnosti.
DIJAGNOZA
Dijagnoza oboljenja se zasniva na:
Detekciji i identifikaciji uzročnika: izolacija virusa i PCR.
Detekciji imunog odgovora (serološki testovi): ELISA (kompetetivna), neutralizacija virusa, agar gel imunodifuzija-AGID. Serološki odgovor se može detektovati 7-14 dana od infekcije. Inficirana životinja producira neutralizirajuća i neneutralizirajuća anti-BTV antitijela imaju dug životni vijek.
DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA
Slinavka i šap, kontagiozni ektim kod ovaca, bovina viralna dijareja, maligna kataralna groznica, akutni fotodermatitis.
KONTROLA OBOLJENJA
Liječenje oboljelih životinja zasniva se na davanju simptomatske i potporne terapije. Oporavak od oboljenja je poprilično dug i zahtijeva konstantnu brigu o oboljelim životinjama. Oboljenje se pokušava kontrolirati na dva načina:
Redukcija infekcije putem smanjenja izloženosti vektoru u okolini- ovo se pokušava na dva načina: (I) smanjenje rizika izlaganju vektorima i (II) redukciji broja vektora.
Vakcinacija životinja- polivalentna vakcina je u širokoj upotrebi u zemljama Afrike i Bliskog Istoka i pokazala se veoma efektivnom jer pruža dugu imunološku zaštitu životinje.