ANTRAKS
Oboljenje koje se prenosi tlom i koje se primarno javlja kod herbivora, a očituje se najčešće akutnom septikemijom sa visokim mortalitetom. Oboljenje je svrstano na B listu zaraznih bolesti životinja-OIE.
SINONIMI
Crni prišt (kod ljudi) i bedrenica (kod životinja).
ETIOLOGIJA
Bacillus anthracis je gram-pozitivna štapićasta bakterija koja je nepokretna, aerobna i ima sposobnost pravljenja spora što je veoma bitno u epidemilogiji oboljenja.
Sporulacija se javlja kada bakterija dođe u kontakt sa slobodnim kiseonikom. Kada uđu u organizam spore prelaze u vegetativnu formu. Nakon ingestije spore prelaze mukozne barijere, fagocitiraju ih makrofagi i prenose do regionalnih limfnih čvorova. Kako prelaze u vegetativnu formu, tako izbjegavaju antimikrobnu aktivnost fagocita, ubijaju ćeliju domaćina i prelaze u ekstracelularnu okolinu. Bakterija posjeduje trokomponentni toksin koji joj omogućava preživaljavanje u domaćinu: zaštitni antigen (PA), letalni faktor (LF) i edem faktor (EF).
EPIDEMIOLOGIJA
Oboljenje je poznato od davnina i ima globalnu distribuciju. Uzročnik je potencijalni agent bioterorizma. Infekcija se javlja direktno iz zemljišta ili preko hrane koja je rasla na kontaminiranom tlu, putem kontaminiranih koncentratnih hraniva, ekskreta ili krvi. Širenje uzročnika u nekom područuju se odvija putem rijeka, insekata, pasa, svinja i ptica. Rijeke se kontaminiraju uzročnikom putem otpadnih voda iz kožarske industrije, zatim leševima uginulih životinja ili usljed izljevanja u područja koja su kontaminirana antraksom. Područja sa visokom koncentrajom spora antraksa se nazivaju ”antraksne zone” ili ”antraksni distrikti”. Infekcija se može javiti usljed ingestije, inhalacije ili ulaskom uzročnika preko kože. Najčešći način je putem ingestije kontaminirane vode gdje uzročnik putem mikrorana na membrani digestivnog trakta ulazi u krvotok. Inhalacija uzročnika kod životinja se rijetko javlja. Kod ljudi inhalacija spora antraksa dovodi do pojave bolesti razvrstavača vune (”Woolsorter’s disease”) koja se javlja kod radnika u industriji vune i kose. Eksperimentalno je dokazan prenos uzročnika putem hematofagnih insekata kao što su mušice,komarci i krpelji.
KLINIČKA SLIKA
Inkubacioni period nakon infekcije se kreće od jedne do dvije sedmice. Goveda i ovce: razvijaju perakutnu (najčešće) i akutnu formu bolesti. Perakutna forma bolesti je najčešća na početku epidemije kada se životinje pronađu mrtve bez ikakvih prethodnih znakova oboljenja. Najčešće traje od 1 do 2 sata, a karakterističan znak bolesti je prisustvo nezgrušanog krvnog iscjetka iz većine prirodnih otvora. Akutna forama traje oko 48 sati i karakteriše se teškom depresijom, groznicom (do 42°C), životinja odbija hranu i prisutna je staza buraga, gravidne životinje obično pobace.
Konji: razvijaju akutnu intestinalnu formu. Javljaju se: kolike, dijareja i groznica koju prati fatalna septikemija.
Svinje: manje osjetljive na infekciju. Može doći do oticanja orofaringealne regije što dovodi do opstrukcije disanja i gutanja.
DIJAGNOZA
Detekcija uzročnika vrši se sa nekom od sljedećih metoda: dokazivanje kapsule, dokazivanje smanjenje pokretljivsti, gamma liza faga, osjetljivost na penicilin i real-time PCR.
DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA
Šuštavac (perakutna forma), maligni edem, bacilarna hemoglobinurija i tetanija (hipomagnezijemija).
Kod bilo kakve sumnje na prisustvo antraksa NE OTVARATI leš životinje. Kao uzorak se u laboratoriju šalje ušna školjka sa okolnom muskulaturom.
OPREZ KOD UZIMANJA UZORKA, NJEGOVOG TRANSPORTA I RADA U LABORATORIJI.