AMERIČKA GNJILOĆA

Najdestruktivnije oboljenje koje pogađa pčelinje leglo, a koje uzrokuje bakterija čije spore mogu preživjeti i po nekoliko decenija. Svrstano je na B listu zaraznih bolesti pčela-OIE.

ETIOLOGIJA

Uzročnik oboljenja je sporogena, gram-pozitivna, fakultativno anaerobna bakterija Paenibacillus larvae. Postoje 4 genotipa P.larvae podijeljenih u: ERIC (Enterobacterial Repetitive Intergenic Consensus) I, ERIC II, ERIC III i ERIC IV. U jednoj inficiranoj pčelinjoj larvi uzročnik je sposoban producirati preko milijardu spora. Spore su vrlo otporne na toplotu i hemijske agense i jedino su one sposobne izazvati infekciju. P.larvae inficira larve u komoricama saća tokom hranjenja od strane pčela njegovateljica. Ingestirane spore prolaze kroz intestinalni trakt larve i klijaju u srednjem crijevu otprilike jedan dan nakon ingestije. Zahvaljući ugljenimhidratima koje sintetizira iz larvalne hrane bakterija se brzo multiplicira. Bakterija producira veliki broj ekstracelularnih proteaza koje joj dozvoljavaju penetraciju u epitel intestinalnog trakta larve i širenje cijelim tijelom što posljedično izaziva smrt larve usljed septikemije. Manje od 10 spora je dovoljno da izazove fatalnu infekciju. Najvirulentniji genotipovi ERIC II i IV izazivaju smrt larve nakon 7 dana od infekcije, dok je genotipu ERIC I potrebno oko 12 dana (100% mortalitet).

EPIDEMIOLOGIJA

Spore P.larvae u pčelinjim produktima (med, vosak) i okolini mogu preživjati od 3 do 10 godina i do 35 godina u osušenim ostacima mrtvih larvi. Prošišćene spore mogu preživjeti čak i do 70 godina. Primarno je oboljenje pčelinjeg legla, dok odrasle pčele služe kao prenosnici. Infekcija se u košnici javlja kad hraniteljice prenesu spore larvama tokom hranjenja (kontagiozno). Najznačajnijim izvorom infekcije između košnica i pčelinjaka se smatra kontaminirana pčelarska oprema. Pčelinje leglo je obično pogođeno tokom faze starijih sklupčanih larvi ili mladih lutki. Najveća koncentracija spora (nekoliko miliona) je u mrtvoj osušenoj larvi ili lutki koja čvrsto prijanja za dno komorice. Oboljenje se javlja u svim dijelovima svijeta gdje je prisutna pčela Apis mellifera. Pčelinjaci do 1km u radijusu su u opasnoti od infekcije.

KLINIČKA SLIKA

Oboljenje se najčešće ispoljava u zatvorenim komoricama. Poklopci komorica obično su konkavni (uvlače se skoro do pola dubine komorice), vlažni, tamni i mogu biti punktirani kako infekcija napreduje. Dolazi do promjene boje larve ili lutke (prvo bež boja zatim napreduje prema tamno smeđoj). Konzistencija larve se mijenja kako infekcija napreduje prilikom čega ona postaje ljepljiva i ukoliko se punktira sa drvenim štapićem, razvlači se (najkarakterističniji znak). Nakon jednog mjeseca larva se isušuje i čvrsto prijanja za dno komorice. Ako se infekcija javi za vrijeme stadija lutke dolazi do karakteristične pojave protrudiranja jezika iz glave pupe skoro do poklopca.

DIJAGNOZA

Identifikacija uzročnika: bakterijska izolacija, mikroskopija, antigena detekcija, PCR (konvencionalni i real-time) i masena spektrometrija.

Terenski pregled: test razvlačenja (match-stick test). Ostali testovi: Holstov mliječni test (zasniva se na proteolitičkoj aktivnosti enzima bakterije), redukcija nitrata (bakterija reducira nitrate u nitrite), katalaza test (negativna na ovu reakciju), florescencija antitijela (specijalna metoda koja uključuje injektovanje zečeva sa čistim kulturama uzročnika), test održivosti spora P.larvae (korisno za kontrolu uzročnika na kontaminiranoj opremi).

DIFERENCIJALNA DIJAGNOZA

Evropska gnjiloća pčelinjeg legla (EFB).

KONTROLA OBOLJENJA

Na osnovu Zakona o veterinarstvu u BiH br.34/02 na svim pčelinjacima tokom proljeća (mart/april) se vrši pretraga na američku gnjiloću i to:
• u pčelinjacima s 1-10 pčelinjih zajednica pregledaju se sve zajednice,
• u pčelinjacima s 11-20 pčelinjih zajednica mora se pregledati 50% zajednica,
• u pčelinjacima od 21-50 pčelinjih zajednica mora se pregledati 33% zajednica,
• u pčelinjacima s više od 51 pčelinjih zajednica mora se pregledati 20% pčelinjih zajednica.
Na svim pčelinjacima u kojima je u prethodnoj godini utvrđena američka gnjiloća, kliničkim pregledom moraju biti obuhvaćene sve pčelinje zajednice. Najefikasniji način kontrole oboljenja u pčelinjacima nakon pojave infekcije je spaljivanje inficiranih košnica i dezifnekcija ili uništavanje opreme. Antibiotici preveniraju razmnožavanje bakterije ali ne mogu utjecati na spore pa se zbog toga pribjegava drastičnim mjerama kontrole oboljenja.