ALERGIJE u veterinarskoj medicini

ALERGIJA NA HRANU

Alergija na hranu spada u grupu štetnih efekata hrane (eng. adverse food reaction-AFR) u koju se još ubraja i intolerancija na hranu. Alergija na hranu je zapravo imunološka reakcija na alergene hrane koja može biti posredovana IgE antitijelima (neposredna hipersenzitivnost na hranu) i neposredovana IgE antitijelima (odgođena hipersenzitivnost na hranu). Intolerancija na hranu je neimunološki odgovor organizma na hranu, a može biti usljed farmakološke i metaboličke reakcije na hranu, trovanja ili intoksikacije hranom ili idiosinkrazije (nesnošljivosti) na hranu (anafilaktoidna reakcija). Lijek za ovaj poremećaj nije dostupan te je stoga od krajnjeg značaja identifikacija uzroka alergije i njenog patofiziološkog mehanizma kako bi se napravile adekvatne preventivne mjere i plan liječenja koji je u nekim slučajevima dugotrajan. Za razvoj alergije na hranu obično je potreban duži period prije pojave kliničnih znakova. Većina životinja će bez problema konzumirati ponuđenu hranu godinama bez pojave problema.

Alergija na hranu_patogeneza (biorender.com)

Slika 1. Patogeneza alergije na hranu (Biorender).

Patogeneza

Alergeni hrane vode porijeklo od proteina animalnog i biljnog porijekla. Ovi proteini se u gastrointestinalom traktu razlažu pod utjecajem hidrolitičkih enzima tokom procesa varenja. Antigeno specifične T ćelije pomagači (eng. T helper cells) se diferenciraju u efektorske Th2 ćelije u prisustvu interleukina 4. Ove ćelije potom produciraju seriju interleukina kao što su IL-4, IL-5, IL-9 i IL-13 te induciraju diferencijaciju B ćelija u IgE producirajuće plazma ćelije. Antigeno-specifična IgE antitijela se direktno vežu za receptore na površini mast ćelija i bazofila. Tokom ponovnog izlaganja antigenu iz hrane, ova specifična antitijela induciraju degranulaciju mast ćelija i oslobađanje medijatora uključujući citokine, histamin i proteaze što rezultira u pojavi alergijskih simptoma. Kod životinja alergen češće bude apsorbovan u krvotok kao posljedica povećane permeabilnosti (propustljivosti) sluznice što dovodi do transporta alergena do mast ćelija koje se nalaze u koži, njihove degranulacije i razvoja pruritusa kao najčešćeg kliničkog znaka alergije na hranu. Pored toga javljaju se i intestinalni znaci (povraćanje i dijareja) kao posljedica degranulacije mast ćelija u gastrointestinalnom traktu.

U normalnim uvjetima životinje su tolerantne na proteinske antigene (najčešće glikoproteini) u hrani i imunološki ne odgovaraju na ingestirane proteine. Proteini hrane općenito nisu antigeni iz dva razloga: (I) ingestirani proteini se razgrađuju od strane crijevnih proteaza na male, neimunogene peptide, (II) bilo koji hranjivi protein apsorbovan intaktan generira jak odgovor intestinalnih regulatornih T ćelija (Treg) kojih u crijevima ima u velikom broju. Ono što prethodi pojavi alergijskih simptoma jeste probijanje ili pucanje oralne tolerancije organizma na ingestirane proteine. Oralna tolerancija je fiziološki odgovor organizma na oralno unešene antigene hrane. Limfoidno tkivo povezano sa crijevima (GALT) igra glavnu ulogu u ograničavanju upalnog odgovora na bakterije i proteine hrane prisutne u crijevima.

Kako bi održao oralnu toleranciju, GALT je kontinuirano u podređenom položaju o odnosu na ostale organe imunskog sistema jer pored toga što mora prepoznati patogene koji potencijalno mogu  uzrokovati upalu tkiva ili crijeva, ovaj sistem mora propuštati neophodne sastojke hrane (koji su antigeni) kako bi se jedinka održala u životu. Glavni medijatori oralne tolerancije i ćelije odgovorne za osiguravanje neometanog prolaska neophodnih sastojaka iz hrane u organizam su intestinalne Treg ćelije.

Treg ćelije potiskuju Th2 ćelije, smanjuju IgE produkciju (sprječavaju diferencijaciju B limfocita u plazma ćelije), potiskuju migraciju efektorskih T ćelija u tkivo, induciraju produkciju interleukina 10 od strane dendritičkih ćelija i inhibiraju aktivaciju mast ćelija, eozinofila i bazofila tako osiguravajući toleranciju na antigene hrane. Senzibilizacija organizma na alergene hrane nije neuobičajena i pored prisutne tolerancije. Senzibilizacija se može razviti ne samo protiv oralno unesenih alergena već i protiv onih koji su apsorbovani putem kože ili disajnih puteva. Stoga, senzibilizacija na alergene hrane se može javiti putem gastrointestinalnog trakta, oralne šupljine, kože ili respiratornog trakta. Prekid tolerancije na alergene hrane se očituje efektivnom zamjenom Treg ćelija sa Th2 i limfoidnim ćelijama (ILC2) uzrokujući imuni odgovor tip 2. Ova zamjena rezultira u produkciji IgE antitijela i pojave alergije. Neke infekcije, naročito one izazvane sa enteričnim virusima, također mogu dovesti do zamjene Treg ćelija i pucanja oralne tolerancije.

Prevalenca alergije na hranu je veća kod mlađih pasa (<1 godina) ili starijih pasa (>6 godina). Labrador-retriveri, zapadnoškotski bijeli terijeri, bokseri, mopsovi su predisponirani za razvoj štetnih reakcija na hranu. Kod mački, početak štetnih reakcija na hranu je znatno drugačiji i može se kretati u rasponu od 3 mjeseca do 11 godina (najčešće između 4. i 5. godine). Sijamske i sijamske ukrštene mačke su u povećanom riziku od razvoja štetnih reakcija na hranu.

Najčešći i najznačajniji alergeni (Sl.2) koji doprinose alergiji na hranu kod pasa su: govedina, mliječni produkti, piletina, pšenica i jagnjetina. Kod mački to su govedina, riba i piletina. Stoga, komponente ove hrane se uzimaju prve u obzir prilikom izvođenja alergo testova (test provokacije) ili, u slučajevima kada su testovi nedostupni, se prve isključuju iz ishrane kako bi se otkrilo na šta je životinja alergična (testovi eliminacije).

alergeni kod kućnih ljubimaca (Canva)

Slika 2. Najznačajniji alergeni kod kućnih ljubimaca (Canva).

Alergija na hranu se najčešće očituje na dva sistema: kožni (pruritus) i gastrointestinalni (povraćanje, dijareja). Najčešća manifestacija alergije na hranu je nesezonski pruritus. Pruritus može biti bez pojave kožnih lezija (sine materia), naročito na početku oboljenja. Period između ingestije i početka znakova može ovisiti o tipu hipersenzitivne reakcije i koja su antitijela uključena, ali većina pasa ima permanentan pruritus koji nije povezan sa vremenom hranjenja. Pruritus je obično ozbiljan, relativno konstatan od početka oboljenja. Najčešće primarne lezije su eritem i pojava papula. U većini slučajeva predominiraju sekundarne lezije koje se razvijaju brzo a uključuju: alopeciju, ekskorijacije i hiperpigmentacija. Lezije se najčešćse javljaju na licu, vrhovima ušnih školjki i šapama, a također se mogu javiti u dorzolumbarnoj i perianalnoj regiji. U nekim slučajevima pored kutanih kod pasa se mogu javiti i gastrointestinalni znakovi kao što su povraćanje i dijareja.

Slika 3. Hronično generalizirano kožno oboljenje kod psa sa atopičnim dermatitisom kod kojeg su uključeni alergeni hrane i okoline (Carloti, 2014).

Slika 6. Simptomi alergije na hranu (Evans, 2021).

Gastrointestinalna forma alergije na hranu je teška za razlikovanje od intolerancije na hranu ili upalne bolesti crijeva. Kada su gastrointestinalni znaci udruženi sa kutanim oblikom tada se sa velikom sigurnošću može govoriti o alergiji na hranu. Najčešći gastrointestinalni znakovi koji se javljaju tokom alergije su: povraćenje, dijareja tankog i debelog crijeva, abdominalni bol ili diskomfort, povećana frekvenca defekacije, flatulencija i pojačani zvukovi rada crijeva.

Kod mački je slično kao i kod pasa sa pruritusom kao najčešćim kliničkim znakom alergije na kranu. Naročito je izražen pruritus lica i glave. Pruritus na ušima, abdomenu, šapama ili generalizovana samoizazvana alopecija se također mogu javiti.

Specifične terapije za ovo oboljenje nema. Doživotna kontrola ishrane je od najveće važnosti kod životinja sa alergijom i intolerancijom na hranu. Eliminacijom proteina koji najčešće uzrokuju alegriju i uvođenje hidroliziranih ili novih proteina koje životinja do tada nije konzumirala (insekti, jagnjetina) pokušava se stanje dovesti pod kontrolu. Zbog tehnoloških procesa prilikom proizvodnje ova hrana je nešto skuplja u odnosu na komercijalno dostupnu hranu.

Izvori:

  1. Halperin I. 2019. Allergies in Pets. UC Davis Veterinary Medicine.
  2. Tilley LP, Smith Jr. WKF, Sleeper MM, Brainard BM. 2021. Blackwell’s Five-Minute Veterinary Consult: Canine and Feline. Seventh Edition. John Wiley & Sons Ltd
  3. Tizard IR. 2022. Allergies and Hypersensitivity Disease in Animals. Elsevier.
  4. Tizard IR. 2018. Veterinary Immunology. Tenth Edition. Elsevier.
  5. Jackson HA. 2014. The pathogenesis of food allergy. Veterinary Allergy. First Edition. John Wiley & Sons, Ltd.
  6. Kennis, R. A. 2006. Food Allergies: Update of Pathogenesis, Diagnoses, and Management. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 36(1), 175–184. doi:10.1016/j.cvsm.2005.09.012
  7. Mueller RS, Janda J, Jensen-Jarolim E, Rhyner C and Marti E. 2015. Allergens in veterinary medicine. Allergy, 71(1), 27–35. doi:10.1111/all.12726
  8. Carlotti DN. 2014. Cutaneous manifestations of food hypersensitivity. Veterinary Allergy. First Edition. John Wiley & Sons, Ltd.
  9. Pali-Schöll I, De Lucia M, Jackson H, Janda J, Mueller RS & Jensen-Jarolim E. 2017. Comparing immediate-type food allergy in humans and companion animals-revealing unmet needs. Allergy, 72(11), 1643–1656. doi:10.1111/all.13179
  10. Verlinden A, Hesta M, Millet S and Janssens GPJ. 2006. Food Allergy in Dogs and Cats: A Review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 46(3), 259–273. doi:10.1080/10408390591001117
  11. Mueller RS, Olivry T and Prélaud P. 2016. Critically appraised topic on adverse food reactions of companion animals (2): common food allergen sources in dogs and cats. BMC Vet Res 12, 9. https://doi.org/10.1186/s12917-016-0633-8
  12. Tilley LP, Smith Jr. WKF, Sleeper MM, Brainard BM. 2021. Blackwell’s Five-Minute Veterinary Consult: Canine and Feline. Seventh Edition. John Wiley & Sons Ltd.
  13. Satitsuksanoa P, Jansen K, Głobińska A, van de Veen W, Akdis M. 2018. Regulatory Immune Mechanisms in Tolerance to Food Allergy. Front Immunol. 12;9:2939. doi: 10.3389/fimmu.2018.02939. PMID: 30619299; PMCID: PMC6299021.
  14. Coico R, Sunshine G. 2015. Immunology A Short Course. Seventh Edition. Wiley Blackwell
  15. Valenta R, Hochwallner H, Linhart B, Pahr S. 2015. Food allergies: the basics. Gastroenterology. 148(6):1120-31.e4. doi: 10.1053/j.gastro.2015.02.006. Epub 2015 Feb 11. PMID: 25680669; PMCID: PMC4414527.
  16. Tordesillas L, Berin MC. 2018. Mechanisms of Oral Tolerance. Clin Rev Allergy Immunol. 55(2):107-117. doi: 10.1007/s12016-018-8680-5. PMID: 29488131; PMCID: PMC6110983.
  17. Brooks W. 2001. Rev. 2023. Food Allergies in Dogs and Cats. Veterinary Partner. VIN.com
  18. Vignali DAA, Collison LW & Workman CJ. 2008. How regulatory T cells work. Nature Reviews Immunology, 8(7), 523–532. doi:10.1038/nri2343
  19. Day MJ. 2014. Veterinary Immunology Principles and Practice. Second Edition. CRC Press. Taylor & Francis Group.